Tekst: Mienke Simon Thomas
Tijdens de eerste presentatie van de Stichting Leidse Deken, in de etalages van de voormalige V&D in de zomer van 2021, bleek één van de daar getoonde dekens veruit de meeste reacties uit te lokken. Dat was de felgekleurde blokkendeken van Van Wijk. Tientallen voorbijgangers bleken zich deze specifieke deken te kunnen herinneren.
Inmiddels kunnen we de achtergronden van deze populaire deken uit de doeken doen. Hij is ontworpen – bedacht, zou je beter kunnen zeggen – aan het begin van de jaren vijftig van de vorige eeuw. Dekenfabriek Van Wijk was net verhuisd naar het verder toen nog openliggende gebied aan de rand van Leiden, waar de spoorlijn Leiden - Utrecht, het Rijn-Schiekanaal kruist. Het was een grote ruime fabriek en de eerste, maar tevens laatste Leidse textielfabriek die buiten het centrum van de stad was gebouwd.
De fabriek produceerde voor particulieren toen nog twee typen dekens: de hele eenvoudige effen exemplaren, meestal in de kleur van naturel schapenwol met hooguit enkele rode, strepen aan de boven en onderkant. Iets duurder waren de dekens met een meer gecompliceerd patroon van bloemen en eenvoudige geometrische motieven. Deze waren geweven in de kleuren zachtblauw, zachtgroen, zalmroze en een enkele keer lichtpaars, alles in combinatie met de standaard, basiskleur van de wol.
Naast deze dekens voor particulieren maakte Van Wijk ook dekens voor ziekenhuizen, het leger, de marine en de brandweer. Vermoedelijk werd vooral hiermee een acceptabele omzet gehaald. Probleem van deze speciale orders was dat ze meestal eenmalig waren. Zo kwam het geregeld voor dat er grote hoeveelheden geverfde wollen garens overbleven van deze institutionele opdrachten. Dan bleef Van Wijk zitten met zijn magazijnen vol met knalrode garens – van de dekens voor de brandweer – of zwarte garens – van de dekens voor de marine. En zoals iedereen weet: zelfs bewaren kost geld.
Omstreeks 1952 was er een magazijnchef die zich hierover dus terecht beklaagde. Een creatieve boekhouder van de fabriek kwam met een originele oplossing. Waarom niet ,net als moeder thuis doet, van de restjes een lappendeken maken? Zo gezegd zo gedaan. In plaats van bloemen en strepen, bedachten de werknemers van de fabriek een even stoer als modern en origineel ogend blokkenmotief met de kleuren van de garens uit het magazijn.
Het werd de eerste stap naar de productie van veel meer vrolijke moderne dekens. Het was nog steeds de wederopbouwtijd en veel jonge mensen konden geen eigen woning bemachtigen. Een zit-slaapkamer werd zodoende een vertrouwd fenomeen. In zo’n kamer was een moderne deken met frisse kleuren meer dan welkom. Dit waren met recht ontwerpen die gezien mochten worden. Al heel snel werden er van dit allereerste blokkenontwerp tienduizenden exemplaren verkocht. Geen wonder dus dat zeventig jaar later nog zoveel voorbijgangers juist deze deken herkenden.
Dit bijzondere verhaal werd ons verteld door Henk van Reek, de eerste ontwerper van Van Wijk. Van Reek kwam in 1958 bij de fabriek werken met als speciale opdracht om veel meer van deze eigentijdse dekenpatronen te ontwikkelen. Al heel snel mocht hij bovendien van de directie van de fabriek ook andere, nieuwe kleuren gaan ontwikkelen om ook die in zijn dessins te verwerken. Van Reek heeft tot de definitieve sluiting van de dekenfabriek in 1976 dekens ontworpen.
Comments