Openingsspeech van Mienke Simon Thomas, secretaris van de Stichting Leidse Deken en curator van de tentoonstelling Henk van Reek, een totaal nieuwe dekenstijl. En toespraak van Bas van Reek, zoon van Henk.
De tentoonstelling is te zien in oktober: elke vrijdag, zaterdag en zondag van 11.00 u – 17.00 u bij de EST art foundation, Papegaaisbolwerk 20, Leiden
Familie en vrienden van Henk van Reek, vrienden van de Stichting Leidse Deken, alle overige aanwezigen: namens onze Stichting heet ik u van harte welkom op de tentoonstelling Henk van Reek, een totaal nieuwe dekenstijl. We zijn heel blij dat ons plan voor deze tentoonstelling na twee jaar gerealiseerd is. En hoewel hij hier wegens zijn slechte gezondheid niet bij kan zijn, Henk weet dat dit hier nu gaande is en hij is daar terecht trots op.
Maquette en opbouw van de expositie door Sjef Oltheten, geassisteerd door zijn zus Marieke Oltheten
Deze tentoonstelling toont in totaal 25 verschillende dekens die Henk voor dekenfabriek Van Wijk ontwierp tussen 1958 tot 1976. Daar zijn een aantal gouaches aan toegevoegd, die hij maakte in de jaren direct na de sluiting van de dekenfabriek in 1976. Dat is voor het grootste deel werk dat hij in het kader van de BKR, Beeldende Kunstenaars Regeling, kon maken en verkopen aan de gemeente Voorschoten, de plaats waar hij al die jaren woonde. Die gemeente Voorschoten was zo aardig dit werk aan ons uit te lenen. Uit het bezit van zoon Bas komen ook enkele gouaches en enkele vroege illustratieve werkjes van Henk, die in de ‘directeurskamer’ zijn geëxposeerd.
Gelukkig heb ik de afgelopen twee jaar vele malen met Henk van Reek kunnen praten en met hem kunnen terugkijken op zijn periode als ontwerper bij dekenfabriek Van Wijk. Bij elk gesprek kwamen steeds weer nieuwe feiten boven water. Zo gaat dat met herinneringen.
Een eigen archief heeft Henk niet. En het archief van dekenfabriek Van Wijk is onvolledig bewaard bij ELO, Erfgoed Leiden en Omstreken. Ik kan dus niet precies zeggen welk deel van het oeuvre van Henk hier vertegenwoordigd is. In totaal moet hij toch minimaal een honderdtal dekenontwerpen hebben gemaakt. We kunnen dus wel zeggen dat hier een kwart te zien is. En vast ook de meest populaire dessins, die het meest verkocht werden en dus de grootste kans hadden om bij ons terecht te komen. Bijvoorbeeld een van zijn meest gewilde dekens, in twee verschillende kleurstellingen: Apollo. Deze ontwierp Henk in 1969, het jaar waarin de Apollo op de maan landde.
Speech van Mienke Simon Thomas met toehoorders, links de Apollo-deken
Hoe ging Henk te werk? Aan ideeën en inspiratie had hij in ieder geval geen gebrek. Volgens eigen zeggen volgde hij beslist niet op de voet wat er in Nederland en daarbuiten in de interieur- of textielmode gebeurde. Maar dat weiger ik te geloven. Een ontwerp als Carnaby of Saturnus hebben toch echt hele grote overeenkomsten met Finse textielontwerpen uit de jaren 60. Een eigentijdse inspiratiebron deelde hij wel met mij. Soms mocht Henk met de vrouw van de onderdirecteur Paul de Beer mee naar modeshows van Max Heymans.
Wanneer Henk een ontwerp in kleur had uitgewerkt op papier werd dat door een speciale daarvoor aangestelde wever eenmalig uitgevoerd. Zoiets was een dure grap, maar beslist noodzakelijk: een geweven deken ziet er anders uit dan een beschilderd vel papier. Wanneer er zo een stuk of vijf, zes nieuwe ontwerpen geweven waren, werd deze reeks beoordeeld door de commerciële directeur, verkopers en vertegenwoordigers van de fabriek en door enkele kunst- en designkenners. Dat waren soms goede vrienden van Henk: de schilder Sierk Schröder en Simon Mari Pruys, destijds een gerespecteerd en zelfs gevreesd design-criticus en theoreticus. Schrijver van het kritische boek Dingen vormen mensen. Na een eventuele verandering bepaalde Henk de verschillende overige kleurstellingen van het patroon en werden de weefgetouwen gereed gemaakt. Geregeld verzon Henk totaal nieuwe kleuren: paars en cyclaam, hardblauw en groen waren voorheen nooit als dekenkleur in gebruik geweest.
Hoe het ook zij: de dekens van Henk werden goed verkocht. En zij beïnvloedde zonder enige twijfel op hun beurt de dekenontwerpers van andere fabrieken. Nee, aan zijn patronen lag het niet dat het toch vrij snel mis ging. Wel aan de toen populair wordende synthetische garens, die in eerste instantie oh zo handig, praktisch en goedkoop leken te zijn. Hadden we toen maar geweten wat we nu weten over de funeste gevolgen van al dat plastic in ons milieu. Maar de doodsklap werd midden jaren 70 gegeven door de dekbedden. Binnen de kortste keren sloten de twee nog werkende Leidse fabrieken Van Wijk en Zaalberg. In Tilburg hield men het nog iets langer vol, maar ook daar worden nu al jaren geen dekens meer geweven.
Gelukkig werd toen onze Stichting Leidse Deken opgericht, die enerzijds werkt aan het behoud van het Leidse dekenerfgoed en anderzijds sinds een dik jaar weer echte mooie nieuwe wollen dekens weeft. Voor ons vormen de dekens van Henk een bron van inspiratie en het tastbare bewijs dat een mooie deken ook na vijftig jaar nog warmte en vreugde kan geven.
Na deze inleiding en toelichting op de tentoonstelling van Mienke Simon Thomas kwam Bas van Reek aan het woord.
Links: Bas van Reek in gesprek met bezoekers van de tentoonstelling met dekenontwerpen en vrij werk van zijn vader Henk, rechts: Bas van Reek aan het woord tijdens de opening (foto's Anneke Kappetijn)
Bas begon met te vertellen hoe hij drie jaar geleden langs de etalages van de voormalige V&D in de Leidse Breestraat liep en daar opeens dekens zag liggen die hem wel héél erg bekend voorkwamen. Het waren dekens die zijn vader Henk vijftig jaar geleden had ontworpen! Dit was het moment waarop Bas kennismaakte met de Stichting Leidse Deken en wij voor het eerst de naam Henk van Reek hoorden. Het was het begin van onze zoektocht naar nog veel meer door hem ontworpen dekens en de verhalen erachter.
Verder vertelde Bas het opmerkelijke en al vaak door zijn vader gememoreerde verhaal hoe hij destijds bij dekenfabriek Van Wijk terecht was gekomen. Op een dag in 1958 fietste Henk over de Kanaalweg van Voorschoten naar Leiden. Daar zag hij tot zijn verbazing medewerkers van de fabriek tientallen allemaal dezelfde dekens uitkloppen. Verbaasd over zoveel saaie gelijkvormigheid stapte hij op hen toe. Waarom maakten zij in de fabriek geen vrolijkere en meer afwisselende dekens? Dat mocht hij vervolgens ook aan de directeur zelf vragen, die hem voorstelde om zelf maar eens met wat alternatieve ontwerpen te komen. Toen hij twee weken later met zijn voorstellen aan kwam zetten, was de directie zo enthousiast dat hij meteen aangenomen werd als vaste dekenontwerper. De direct uit de mond van Henk van Reek zelf opgetekende versie van dit ietwat apocriefe verhaal is, voorzien van toelichting en voetnoten, te lezen in: https://www.designhistory.nl/2023/henk-van-reek-ontwerper-van-wollen-dekens-in-leiden-deel-1/ en https://www.designhistory.nl/2023/henk-van-reek-ontwerper-van-wollen-dekens-in-leiden-deel-2/
Ten slotte vertelde zoon Bas hoe het zijn vader vergaan was na het de sluiting van de dekenfabriek in 1976. In eerste instantie had Henk zich gestort op het maken van vrij werk. Voornamelijk gouaches, waarvan op de tentoonstelling diverse voorbeelden te zien zijn. Ze hebben jarenlang in de gangen en werkkamers van het gemeentehuis in Voorschoten gehangen. Vervolgens heeft Henk veel pakpapier ontworpen. Toen dat, ruim twintig jaar geleden, vanwege fysieke beperkingen niet meer lukte is Henk naar een klein dorp in Friesland verhuisd. Een jaar geleden is hij in een ander, nabijgelegen dorp opgenomen in een verpleeghuis. Henk is inmiddels 90 jaar.
Met dank aan:
Sjef Oltheten - tentoonstellingsontwerp en inrichting
Stiktof Studio, Nina Kleingeld - grafisch ontwerp
Alle vrijwilligers van de Stichting Leidse Deken - openstelling
Cultuurfonds Leiden en Fonds voor Cultuurparticipatie - financiële bijdrage
Comentarios